Burzom dziejów nie dali się zgnieść cz. 1

II wojna światowa nie zaczęła się 1 września 1939 roku na Westerplatte. Zaczęła się 25 sierpnia w Kwidzynie. W tym dniu Gestapo i policja, nie wiedząc jeszcze o zmianie rozkazu Hitlera w sprawie wybuchu wojny – aresztowali wszystkich uczniów i nauczycieli polskiego gimnazjum w Kwidzynie...

Kiedy pod szkołę podjechali mundurowi i otoczyli gmach natychmiast zebrał się tłum gapiów. Wszystkim wydawało się, że uczniowie będą krzyczeć, płakać, uciekać lub się bronić. Tymczasem młodzież spokojnie zebrała się w Sali Rodła. Oficer niemieckiej policji mundurowej w stopniu majora oświadczył aresztowanym, że w ciągu dziesięciu minut mają zapakować najpotrzebniejsze rzeczy osobiste i stawić się na podwórzu gotowi do drogi. Ok 17.30 spod szkoły wyruszyło sześć autobusów. Mieszkańcy, obserwujący całe zdarzenie wygrażali odjeżdżającym pięściami, niektórzy dawali gestami do zrozumienia, że wszystkich powieszą. W tym samym czasie trwała akcja likwidowania szkół polskich na Powiślu. Aresztowanych nauczycieli i wychowawców polskich ochronek z całego terenu dołączono do grupy z Polskiego Gimnazjum dwie godziny później.

 Jedyna taka szkoła w Prusach Wschodnich

Polskie Gimnazjum w Kwidzynie było drugą po Bytomiu i jedyną w Prusach Wschodnich polską szkołą średnią w Niemczech. Placówka powstała z inicjatywy Związku Polskich Towarzystw Szkolnych oraz Warmińskiego Oddziału Związku Polaków w Niemczech. Otwarta została po wielu staraniach, kłopotach i przerwach w budowie 10 listopada 1937 roku. W uroczystości otwarcia uczestniczył sam prezes Związku Polaków w Niemczech ks. Bolesław Domański. Naukę w Gimnazjum pobierali chłopcy w wieku 10-19 lat. Radę Pedagogiczną stanowiło 13 nauczycieli, z tego 5 posiadało obywatelstwo niemieckie, a pozostali polskie. Dyrektorem Gimnazjum był dr Władysław Gębik. Pełna nazwa brzmiała „Prywatna Szkoła z Programem Wyższej Uczelni i Polskim Językiem Nauczania w Kwidzynie”.

 Rzeczypospolita kwidzyńska

Była to jedna z najnowocześniejszych pod względem architektonicznym oraz wyposażenia placówka w Niemczech. Łączyła w sobie funkcje szkoły, internatu oraz mieszkań personelu. Posiadała własną salę gimnastyczną z natryskami, aulę wyposażoną w kotary, oświetlenie i scenę oraz sprzęt kinowy, boisko i basen, zaś w szkole funkcjonował radiowęzeł. Prezentowała również wysoki poziom dydaktyczny. Program ideowo - wychowawczy najlepiej wyrażał hymn szkoły zwany Pieśnią Kwidzyniaków. Nauczyciele, personel i uczniowie stanowili jedną rodzinę, którą dr Władysław Gębik w swoich publikacjach nazywał Rzeczypospolitą kwidzyńską.

 

W stanie ciągłego pogotowia

Niemcy nigdy nie pogodzili się z funkcjonowaniem Polskiego Gimnazjum. Wraz z narastaniem napięcia w polityce polsko niemieckiej, wzajemne stosunki placówki i władz miasta ulegały pogorszeniu. W lutym 1938 roku strzelano do ucznia przechadzającego się na dziedzińcu szkolnym. Szykanowano uczniów w drodze do kościoła i w otoczeniu szkoły. W 1939 roku, gdy Niemcy zerwały pakt o nieagresji, szkoła była obiektem nieustannych napadów ze strony bojówek niemieckich. Tłuczenie szyb, malowanie ścian, petardy i bomby cuchnące były na porządku dziennym. Dr Gębik wspominał, że „zakład pozamykany, na noc zabarykadowany, żył w stanie ciągłego pogotowia”...  cdn...

Polskie Gimnazjum w Kwidzynie przed drugą wojną światową, fotografia z książki Burzom dziejów nie dali się zgnieść